Początkowo ten  artykuł miał być niewielki. Jednak im więcej wgłębiałem się w temat obserwacji, które przeprowadził Jan Winiarski, tym więcej danych przybywało. Jego opowiadania, notatki w "Uranii", raporty w archiwum Oddziału krośnieńskiego PTMA. Ten artykuł prawie mnie przerósł. Jan Winiarski - tytan astronomii amatorskiej. A przy tym niezwykle życzliwy człowiek. Dobry dla ludzi. Nauczyciel, popularyzator astronomii. Wielka i piękna postać. "Mistrz i Nauczyciel" - tak napisał Jerzy Retyk o Mikołaju Koperniku. Ja to samo powiem o Janie Winiarskim. Trzeba opisać Jego obserwacje, więc spróbuję to zrobić.

       
    Jan Winiarski urodził się 14 lipca 1899 roku w Korczynie. Zmarł 4 maja 1991 roku w Krośnie. Założyciel krośnieńskiego Oddziału PTMA. Odznaczony Srebrną i Złotą Odznaką PTMA. Patron naszego Oddziału. W latach 1953-1980 przeprowadził na terenie Krosna ponad  260 publicznych pokazów nieba. Astronomia była pasją Jego życia. Jana Winiarskiego znałem od 1979 roku. Winiarski oprócz pokazów nieba wykonywał również obserwacje, które miały w tamtym czasie wartość naukową, a które spróbuję tu w skrócie opisać. Po Janie Winiarskim pozostało wiele danych obserwacyjnych. Pisał również sprawozdania z każdego pokazu nieba. W archiwum Oddziału jest cała masa tych sprawozdań. To pierwsze moje źródło informacji dla potrzeb tego artykułu. Drugim źródłem są moje wspomnienia z rozmów z Janem Winiarskim. Postanowiłem te wiadomości zebrać i przekazać dla potomności. Stąd pomysł tego artukułu.

    Zainteresowanie astronomią Jan Winiarski miał po rodzicach. Ojciec Jana też był miłośnikiem astronomii. Według relacji p. Jana, Jego Ojciec był bardzo podekscytowany czekając na zaćmienia Słońca i Księżyca. Dane o tych zjawiskach brał z kalendarzy wydawanych w tamtych czasach. Jego Mama pokazywała Mu niebo. Opowiadała Mu o Plejadach (Kwoczki z Kurczętami), o gwiazdozbiorze Oriona (Kosy). Stąd nietrudno wyjaśnić jego pasję astronomiczną. W roku 1912 Winiarski widział kometę. Była ona widoczna gołym okiem. W 1914 roku na piętnastoletnim chłopcu duże wrażenie zrobiło zaćmienie Słońca.
   
    Jest rok 1918. Kończy się I Wojna Światowa. Winiarski, jako obywatel Cesarstwa Autro-Węgierskiego, zostaje powołany do wojska. Przebywa w jednostce w Krakowie, a wcześniej w Twierdzy Przemyśl. W Krakowie mieszka profesor Tadeusz Banachiewicz. więc Winiarski jako astronom amator odwiedza go kilkakrotnie. Po zakończeniu I Wojny i uzyskaniu matury, Winiarski zostaje  nauczycielem w tak zwanych Szkołach Powszechnych. 


    W 1930 roku wstępuje w szeregi Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomii (tak się wtedy nazywało obecne PTMA), najpierw jest członkiem Oddziału w Warszawie a następnie Oddziału we Lwowie. W roku 1930 kupuje we Lwowie używany refraktor 81/1200 mm, produkcji wiedeńskiej.Obiektyw jest składany z dwóch soczewek. Pomiędzy soczewkami są miedziane wkładki. Ten teleskop służył Winiarskiemu przez całe lata. Miałem przyjemność obserwować nim całkowite zaćmienie Księżyca 4 maja 1985 roki i mogę potwierdzić, że dawał znakomite obrazy.



    W latach międzywojennych Winiarski obserwuje gwiazdy zmienne, zakrycia gwiazd przez Księżyc, zaćmienia Słońca i Księżyca. Z tego okresu pamiętam jeszcze opowieść Winiarskiego o jego odwiedzinach Obserwatorium Astronomicznego we Lwowie. Przyjął Go asystent i powiedział "szkoda, że nie ma Pana profesora Marcina Ernsta (wyjechał). On by Panu opowiedział więcej o tym Obserwatorium."

    Rok 1936 - Jan Winiarski udaje się na wycieczkę turystyczno - naukową do Egiptu. Tą wyprawę wspomina później przez całe życie. Z Włoch popłynął statkiem do Aleksandrii w Egipcie (nie było wtedy turystycznych lotów samolotem tak jak dzisiaj). Z Aleksandrii udał się do Kairu. W tamtym okresie Egipt był protektoratem Wielkiej Brytanii. W miejscowości Dendera zwiedza świątynię egipską - ma możliwośc obejrzenia "Zodiaku z Dendery" (zob. zdjęcie w "Uranii" czerwic 1963 oraz wrzesień 1967). Opowiadał, że przewodnik wycieczki podniósł w pewnym momenciepochodnię i powiedział - "popatrzcie do góry" - a na sklepieniu świątyni był wspaniały relief ze znakami zodiaku. Niebywały widok! Pomyśleć, że do dzisiaj posługujemy się gwiazdozbiorami od wywodzącymi się od czasów egipckich. Winiarski był również na szczycie piramidy Cheopsa. Opowiadał, że trzeba było wspiąć się z kamienia na kamień (a te "kamienie" to byłytak naprawdę  wielkie bloki kamienne). Łatwe to nie było ale, w każdym razie, udało się mu wspiąć na szczyt piramidy. Ale to nie wszystko, jeśli chodzi o Egipt. W Kairze wsiada do pociągu i jedzie do Asuanu, kilkaset kilometrów na południe. Wspomina, że widział tam z pustyni Krzyż Południa. Zwiedza również Dolinę Królów, grobowiec Faraona. Niebem południowym był po prostu zachwycony.

    Lata 30-te to obserwacje gwiazd zmiennych, zakrycia gwiazd przez Księżyc, zaćmienia Słońca i Księżyca. W 1934 roku, w gwiazdozbiorze Herkulesa, pojawia się gwiazda nowa - Winiarski dokonuje oceny jej jasności.

    Nadszedł wrzesień 1939 roku. Inwazja Niemiec i ZSRR na Polskę. Dla ludzi tamtego pokolenia zawalił się świat. Terror, prześladowania, obozy śmierci. Mało mam wspomnień Winiarskiego z tego okresu. Przebywa w swojej rodzinnej Korczynie, utrzymuje się z prac dorywczych, jako robotnik fizyczny, budowlany. Wspominał, że w czasie okupacji widział piękne zaćmienie Księżyca. Na pewno obserwował też zakrycia gwiazd przez Księżyc oraz gwiazdy zmienne (patrz ponioższe skany). Sam obliczał efemerydy zaćmień Słońca i Księżyca. Odnowił kontakt z prof. Tadeuszem Banachiewiczem - dyrektorem Obserwatorium UJ w Krakowie. Profesor Banachiewicz polecił Mu skontaktować się z dr Stefanem Piotrowskim, który czas okupacji spędzał w Zmiennicy (patrz mój artykuł "Wyprawa do Zmiennicy sladami Jana Winiarskiego"). Winiarski w okresie wojennym jest uczestnikiem tajnego nauczania - wtedy była to norma, każdy, kto czuł się Polakiem walczył w jakiś sposób z okupantem.